Błędy poznawcze - Efekt potwierdzenia [#62]

Przez większość dnia nie działał mi wczoraj krokomierz, odkryłem to dopiero pod wieczór i poleciałem na szybki spacerek po okolicy, tak żeby zaliczyć dzień 1 w Poprzeczce.

Ostatnie dni stoją pod znakiem kolejnego remontu i oczekiwania na rejestrację spółki. Wczoraj minął tydzień w ciągu którego proces powinien był się już uskutecznić. Dalej jednak czekamy. Z okna remontowanego mieszkania zauważyłem wczoraj coś ciekawego. Z jednego z bloków na oś. Tysiąclecia wiatr zerwał kawał dachu. Od czasu do czasu obserwowałem sobie co się tam dzieje.

Wracając jednak do serii wpisów o błędach poznawczych opowiem dzisiaj o jednym z potężniejszych z nich. Efekt potwierdzenia to tendencja do rejestrowania i uznawania głównie tych informacji, których wcześniej się spodziewaliśmy, lub chcieliśmy je znaleźć. Niezależnie od ich prawdziwości. Innymi słowy, jeśli bardzo chcesz coś znaleźć, to znajdziesz.

Społeczeństwo postprawdy zapewnia nam pełen wachlarz wizji świata do wyboru podpartych rozmaitymi wewnętrznie spójnymi argumentami. Bardzo łatwo więc w gąszczu informacji znaleźć sobie właśnie te, które są nam na rękę lub zapewniają komfort psychiczny, w końcu zaprzeczenie swoim przekonaniom to olbrzymi wydatek.

Dążący do optymalizacji umysł waży więc koszta trwania w błędzie z kosztami zintegrowania sprzecznych informacji. Jeśli inwestycja się nie opłaca to zostajemy przy starym. No właśnie, inwestycje. Na tym polu ten błąd poznawczy może być bardzo groźny, łatwo jest przywiązać się do tezy inwestycyjnej stojącej za wyborem spółki lub kryptowaluty. Dalej mamy bull market? Oponie są podzielone. Możemy pozostać ślepi na sygnały ostrzegawcze i nawet nie zauważyć kiedy okręt zacznie tonąć.

Jeszcze gorzej jeśli na jakimś przekonaniu lub paradygmacie oprzemy całą naszą karierę. Politycy, naukowcy czy aktywiści często sami zamykają się w ten sposób w klatce, no i jak tu przyjąć odmienną perspektywę jeśli grozi to zaprzepaszczeniem trudów wielu lat?

To właśnie w nauce efekt potwierdzenia jest wyjątkowo groźny. Eksperymenty badawcze często projektowane są w taki sposób, aby potwierdzić lub obalić daną hipotezę, naukowiec może więc nie zauważyć, że jakiś inny czynnik może mieć poważny wpływ na wynik badań. Może się też okazać, że jakaś teza jest tak atrakcyjna, że badanie nieświadomie zostaje zaprojektowane w taki sposób, żeby dać pożądany efekt. Właśnie dlatego badania naukowe przechodzą proces weryfikacji przez innych badaczy, dopiero wtedy zostają uznane za wartościowe. Lub też nie.

Efekt ten obserwuje się też wśród nauczycieli, którzy nieświadomie faworyzują niektórych uczniów, a także u lekarzy oceniających skuteczność danej terapii u pacjentów. Jeśli lekarz wierzy w skuteczność jakiejś terapii może przypisać wyzdrowienie faktowi zastosowania tejże. Również amerykańscy policjanci bardziej skupiający się na afroamerykańskiej populacji padają ofiarami tego efektu.

Z mniej groźnym przejawem tego błędu poznawczego zetknąłem się osobiście, kiedy przed dwoma laty kupiłem sobie auto. Przez pewien czas wszędzie widziałem Ople Astry w wersji kombi. A przecież cały tłum ludzi nie poszedł za moim (dość losowym) wyborem. Później nie pojawiały się już tak często.

Jak sobie więc z tym radzić? Krytyczne myślenie, analiza swoich postaw i nawyków myślowych, otwarty umysł i zadawanie pytań to na pewno dobry trop. Trzeba być też gotowym na spotkanie się z pewnym oporem. W końcu nasze umysły działają w taki, a nie inny sposób, aby zapewnić nam komfort i efektywność funkcjonowania. Jednak to co efektywne zmienia się wraz ze zmianą warunków.

Nie ma też sensu szukać błędów poznawczych na siłę. Błąd jest błędem, kiedy jego skutki mają negatywne efekty na nas i nasze otoczenie. Wtedy może warto zadać sobie pytanie. Czy nie padam właśnie ofiarą błędu poznawczego?

Z bliżej nieznanego mi powodu wykrzacza mi się Actifit przy próbie dodania wpisu, także wrzucam screena na potrzeby Poprzeczki.